Co czyni organizację odporną i efektywną? Odporność psychiczna w biznesie– case study

Wiele informacji o pracownikach, relacjach między nimi, poziomie zaufania i kulturze organizacyjnej można uzyskać w pierwszych chwilach, jeszcze przed oficjalnym rozpoczęciem szkolenia. Wtedy, gdy grupa się zbiera i toczą się swobodne rozmowy. Staje się wtedy widoczne to, czy ludzie się lubią, czy mają do siebie zaufanie i są otwarci na nowe doświadczenia. Lub też są zestresowani, podejrzliwi, reagują na siebie napięciem.

Radzenie sobie ze stresem

Rozpoczynając szkolenia dla firmy X, która zdecydowała się przeszkolić w zakresie odporności psychicznej kilka zespołów, byłam już pewna, że dobrze określiliśmy potrzeby zespołów. Uczestnicy łączyli się w małe grupki, rozmawiając ze sobą o pracy i życiu osobistym. Wiele rozmów skupione było na pesymistycznych przewidywaniach przyszłości, zamartwianiu się i snuciu domysłów. Słychać było nerwowość, obawy przed trudnościami, narzekanie na niesprawiedliwość, niewielkie poczucie wpływu.

Badanie poziomu Siły i Odporności Psychicznej (Mental Toughness) za pomocą kwestionariusza MTQ48 wykazało zgodnie z przypuszczeniem, że grupa reprezentuje niższy niż średnia poziom odporności, szczególnie w zakresie zarządzania emocjami, poczucia wpływu oraz pewności siebie.

Po zakończeniu wstępnych szkoleń z zakresu Odporności Psychicznej organizacja otrzymała raport z propozycjami dalszych działań, mi.in:

• Przeprowadzenie badania z użyciem kwestionariusza MTQ48 dla całej kadry menedżerskiej
• Przeszkolenie menedżerów w zakresie rozwoju Siły i Odporności Psychicznej i przygotowanie ich do wspierania rozwoju Siły i Odporności w zespołach
• Zaplanowanie działań ukierunkowanych na wzmocnienie kapitału społecznego, zaufania i współpracy w zespołach
• Przygotowanie programu rozwojowego (szkolenia, coaching, mentoring) z zakresu rozwoju Siły i Odporności Psychicznej
• Wsparcie w przygotowaniu strategii komunikacji w firmie

Dlaczego w biznesie potrzebna jest odporność psychiczna?

Odporność Psychiczna w koncepcji Mental Toughness to cecha osobowości, która w dużym stopniu determinuje, na ile skutecznie radzimy sobie z wyzwaniami, stresorami i presją, niezależnie od okoliczności (P.Clough, D.Strycharczyk). To również “osiąganie wydajności odpowiadającej swym możliwościom niezależnie od okoliczności” (P.Clough, K.Earle).
 
Odporność Psychiczna jest oparta na 4 filarach: KONTROLA (kontrola emocji i poczucie wpływu), PEWNOŚĆ SIEBIE (poczucie własnej wartości i asertywność), WYZWANIA (podejście do zmiany i możliwości) i ZAANGAŻOWANIE (podejście do celów i pokonywanie trudności).
 
Odporność Psychiczna w biznesie to zdolność do stałego dostosowywania się do zmian, a nawet ich przewidywania i inicjowania (Hamel and Valikangas). Co więcej, osoby i zespoły odporne psychicznie – bo o Odporności mówimy nie tylko na poziomie indywidualnym, ale i organizacyjnym – wychodzą z każdej zmiany i wyzwania silniejsze (Vogus and Sutcliffe, 2007).
 
Obecnie zmiany są codziennością. Menedżer doświadcza tej zmienności choćby ze strony pracowników, którzy odchodzą w najmniej dogodnych momentach, stawiając go w sytuacji konieczności ciągłego budowania zespołu. Strategia wielu firm zakłada ciągłe zmiany. To wymaga dużej elastyczności i jest wyzwaniem dla osób z wysokim poczuciem kontroli. Odporność Psychiczna w biznesie decyduje o tym, czy i jak szybko człowiek poszuka nowych rozwiązań, czy skupi się na zadaniach, czy też energia pójdzie w narzekanie, szukanie wymówek i obwinianie innych.
 

Pozytywny przykład – jak zbudować siłę i odporność psychiczną w zespole

Ta grupa wyglądała całkiem inaczej, widać było radość ze spotkania i wysoki poziom energii. Firma Y od wielu lat stosuje strategię nastawioną na wzmacnianie odporności pracowników i zespołów. Odporność nie zależy tylko od indywidualnych zdolności człowieka do radzenia sobie z emocjami i stresem. W dużym stopniu zależy od kultury organizacyjnej i działań podejmowanych przez organizację.

Badania kwestionariuszem MTQ48 wykazały poziom odporności zespołu uznawany za wysoki (średnia 8, zakres stenów u poszczególnych członków zespołu 6-9). Czy taki poziom zostanie z nimi na zawsze? Tak jak z każdą umiejętnością, żeby utrzymać wysoki poziom kompetencji, trzeba ćwiczyć cały czas. Bywa, że pod wpływem kryzysu, trudnych przeżyć (np. mobbingu) poziom odporności u człowieka spada.

W firmie Y cały czas prowadzone są działania ukierunkowane na rozwój Odporności Program “Odporność psychiczna w biznesie” to głównie działania prowadzone przez menedżerów (poniżej wymieniam kilka przykładów interwencji zewnętrznych i wewnętrznych).
 

Jak zatem budować Odporność Psychiczną w biznesie na poziomie organizacyjnym?

Odporne (i efektywne) organizacje charakteryzują się następującymi działaniami i cechami:

1. Promują zdrowie psychiczne i emocjonalny rozwój pracowników

W przypadku firmy Y były to takie działania jak:

• budowanie pozytywnych emocji poprzez docenianie siebie i innych
• budowanie zaufania i naukę empatycznej komunikacji
• wsparcie pracowników w losowych sytuacjach – wsparcie psychologiczne, elastyczne dostosowanie czasu i wymiaru pracy, wsparcie finansowe
• zachęcanie pracowników do szukania pomocy i mówienia o swoich problemach
• regularne szkolenia w zakresie zarządzania emocjami, w szczególności takimi jak złość i gniew
• monitorowanie poziomu odporności psychicznej na poziomie indywidualnym i organizacyjnym – badanie kwestionariuszem MTQ48 można i warto wykonywać co jakiś czas, aby sprawdzić skuteczność prowadzonych działań.

2. Organizacje odporne są elastyczne – nastawione na wypróbowanie nowych rozwiązań 

• w firmie Y dużą wagę przywiązuje się do konstruktywnego podejścia do popełnianych błędów. W teorii wiemy i często powtarzamy, że każdy ma prawo popełniać błędy i z błędu dużo się można nauczyć. W praktyce biznesowej nadal często błąd traktowany jest jako „porażka”, następuje „poszukiwanie winnego”. Na skutek czego pracownicy błędy ukrywają lub po prostu nie podejmują się działań obarczonych ryzykiem.

• rozwijanie filaru Odporności Psychicznej jakim jest podejście do Wyzwań. Budowanie bezpiecznego środowiska (safe learning environment) polega m.in. na szkoleniu menedżerów i pracowników w zakresie stosowania konstruktywnego feedbacku. Z uwzględnieniem strategii mattering (każdy jest równie ważny), wspieraniu inicjatyw oraz korzystania z każdego doświadczenia.

3. Rozwijają kulturę zaufania, zrozumienia i szacunku

• zaufanie to podstawa otwartej komunikacji – a zaufania nie da się nakazać. Trzeba je zbudować poprzez bycie autentycznym, lojalność i wspieranie współpracy zamiast rywalizacji. Bez zaufania pracownicy świadomie ograniczają swoje zaangażowanie

• firma Y zdecydowała się na przeprowadzenie m.in. szkoleń z zakresu komunikacji opartej na stylach myślenia i zachowań. Pozwoliło to pracownikom lepiej zrozumieć swoją różnorodność, siły i słabości oraz dostosować komunikację

• wprowadzono też kulturę doceniania na co dzień. Po tym, jak na szkoleniu z budowania Siły i Odporności Psychicznej uczestnicy doświadczyli siły i energii płynącej z powiedzenia sobie nawzajem, za co się doceniają. Postanowili robić to świadomie i dać sobie na to przestrzeń

Przed wcześniej wspomnianą firmą X stoi spore wyzwanie. Jednak istniejące przykłady dobrych praktyk pozwalają przyjąć, że zmiana jest możliwa – o ile zmienić będą chcieli się również zarządzający..
 

Więcej o Odporność Psychiczna w biznesie:

Alfabet Odporności Psychicznej

Zarządzanie ludźmi w zmianie

Bibliografia:
Clough, P., Strycharczyk, D. (2017), Odporność psychiczna. Strategie i narzędzia rozwoju
Hamel, G., & Valikangas, L. (2003) The quest for Resilience . Harvard Business Review
Vogus, T. J., & Sutcliffe, K. (2007). Organizational resilience: towards a theory and research agenda

Zdjęcie tytułowe: Damir Spanic, Unsplash

Autor: Małgorzata Henke, Konsultant Siły i Odporności Psychicznej (Mental Toughness)